Historia Krzyża Celtyckiego
Ten zabytek, wystepujący licznie w Irlandii, Szkocji czy Walii, od dawna mnie fascynuje, dlatego postanowiłam zgłębić dostępne o nim informacje. Krzyże celtyckie mają w sobie piękno, oryginalność i pewien rodzaj gracji, co czyni je unikatowym przykladem architektury.
Choć krzyże te są pozornie podobne, to wielokrotnie właśnie dzięki tym detalom różnią się znacznie od siebie. Obecnie można je spotkać jako symbole ozdabiające irlandzkie rękodzieło, zwłaszcza biżuterię, ale również ceramikę i rzeżby.
Geneza pochodzenia krzyża celtyckiego nie jest jednoznaczna – istnieje wiele przekazów ustnych i legend, o których możemy się dowiedzieć z rozmaitych żródeł historycznych na temat zwyczajów i tradycji celtyckich.
Według jednej z legend, św. Patryk podczas przekazywania nauk chrześcijańskich, narysował krzyż w wyrytym okręgu na głazie, który symbolizował boginię księżyca. Pobłogosławił ten głaz, który w ten sposób stał się pierwszym krzyżem celtyckim.
Wprowadzając Chrześcijaństwo na tereny Irlandii, często łączono pogańskie tradycje Celtów z Wczesnochrześcijańskim przesłaniem, aby pełniej połączyć się z żyjącą tu społecznością. Na pewno łatwiej było przekazywać swoje nauki i poglądy oraz zachęcać do ich przyjęcia poprzez niejako wkomponowanie się w istniejącą już kulturę. Ówcześni mnisi prowadzili proste i skromne życie, odnajdując radość w kontemplacji, wdzięczności Bogu za cud stworzenia. Podobnie Druidzi oddawali cześć naturze, czerpiąc z jej dobrodziejstw i pozostając z nią w zgodzie. Duchowni dostrzegali to podobieństwo i zapewne stąd wynikał ich szacunek wobec symboli i tradycji Celtyckich.
Wielu uważa, że krzyże celtyckie zostały po prostu wyryte w pogańskich stojących głazach Druidów, które miały znaczenie falliczne. Dzięki temu straciły swoje pierwotne znaczenie i nabrały nowego, związanego z szerzeniem na tych terenach wczesnego Chrześcijaństwa w IV w p.n.e.
Krzyże celtyckie wznoszone przez Chrześcijan, czyli od ok. VI w. p.ne. zostały już pozbawione tego pierwotnego pogańskiego znaczenia, gdyz rzeźbione były przez Chrześcijań jako wyraz ich uwielbienia dla Boga. Taki symbol krzyża był przez nich znany i nie mieli oni już w zamyśle symboliki pogańskiej.
Liczne rzeźbienia, które pokrywają krzyże celtyckie, zachwycają swoją różnorodnością. Są to nie tylko charakterystyczne dla wczesnych obiektów fantazyjne formy takie jak spirale, węzły, czy też bardziej rzeczywiste- symbole różnych zwierząt. Te krzyże bowiem, które były wznoszone przez wyznawców Chrześcijaństwa, bogate są oczywiście w rzeźbienia przedstawiające postaci i wydarzenia biblijne. Wyraźnie widoczne jest tu powiązanie starego z nowym.
Na pewno interesującym aspektem jest badanie znaczenia symboliki pogańskiej – najczęściej można spotkać się z wyjaśnianiem obecności okręgu w krzyżu jako wyrazu kultu Słońca, czczonego przez Druidów . Odkąd symbol ten ewaluował do obecnej postaci krzyża celtyckiego, koło jest najczęściej interpretowane jako symbol wieczności.
Symbolika krzyża celtyckiego może odzwierciedlać ludzkie pragnienie do zrozumienia i doświadczenia tajemnicy życia. Według zwolenników zachęcających do kontemplowania jego piękna, można w ten sposób pogłębić swą duchową świadomość.
Spotkałam się z podziałem dotyczącym symboliki krzyża ze wskazaniem na znaczenie:
Duchowe – cztery ramiona krzyża (zwłaszcza niskiego o równych ramionach) mogą symbolizować odpowednio: “Boga/Boginię, Madrość, Naturę i Osobowość”. Ramiona krzyża spotykają się w jego centralnej części, a więc łączą się nierozerwalnie w jedność.
Cykliczne – dotyczy zmienności pór roku: Celtyckie święta „Samhain, Imbolc, Beltain, Lughnasadh” prawdopodobnie odzwierciedlały zmienność i przemijanie życia. W ten sposób przypominano, by czerpać radość z tego, co oferuje nam w danym czasie natura.
Czasowe – oprócz zmienności pór roku, wygląd krzyża może symbolizować dzień i noc. Zwłaszcza, gdy weżmiemy pod uwagę obecność okręgu przedzielonego przez poziomą linię, to górna część okręgu przypomina wschód Słońca, a dolna – jego zachód. To może z kolei odpowiadać wzrastaniu naszej świadomości poprzez rozwijanie życia duchowego.
Podobnie można rozpatrywać symbolikę pionowej linii utworzonej przez ramiona krzyża niskiego bądź jego podstawę w przypadku krzyża wysokiego. Być może zasadnym jest porównanie jej do osi czasu: przeszłości i przyszłości wraz z centrum krzyża symbolizującym teraźniejszość i stanowiącym niejako klamrę je łączącą.
Często Chrześcijanie interpretują obecność okręgu w symbolu krzyża jako przesłanie, że znaczenie ukrzyżowania Chrystusa i jego zmartwychwstania jest ponadczasowe. Nie ogranicza się bowiem tylko do tych konkretnych wydarzeń z przeszłości, ale stanowi podwaliny wiary Chrześcijańskiej, która przetrwała wieki i przesłanie, to jest aktualne rownież dla współczesnych ludzi. Generalnie okrąg przywołuje wielu z nas na myśl takie obrazy jak całość, pełnię i jedność.
Interpretowanie znaczenia poszczególnych symboli, jak i samego krzyża celtyckiego na pewno w dużej mierze bywa intuicyjne i wiąże się z osobistymi przekonaniami.
Dla mnie osobiście jest to dostrzeganie w tych zabytkowych rzeźbach bogatej i niewątpliwie ważnej dla tego kraju spuścizny kultury Celtów, którzy spotkali i w pewnym momencie zaakceptowali, a potem przejęli przesłanie podarowane im przez ówczesnych Chrześcijan.
Tekst i zdjęcia: Iwona Anna Ryś
Tekst opracowany na podstawie materiałów źródłowych:
Avia Venefica: “Behind the Signs”
Stephen Walker: “Celtic Cross History and Symbolism”
